Geert Mak – Nagekomen flessenpost

Naast z’n enorme boekwerken (de moeite van het lezen waard overigens) heeft Mak na de moord op Van Gogh een tweetal pamfletten geschreven: Gedoemd tot kwetsbaarheid en – toen half schrijvend Nederland over dit boekje heenviel – Nagekomen flessenpost. Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen en alvast verklappen dat beide boekjes meer dan mijn sympathie genieten.

Alleen het lef al om de film Submission van Ayaan Hirsi Ali qua beïnvloedingstechniek te vergelijken met Der Ewige Jude van Joseph Goebbels (1940); ik hou er wel van als een schrijver het waagt om de boel eens verantwoord op te schudden en volgens mij doet Mak dat op een vakkundige – want historisch verantwoorde – manier.

Tegelijkertijd heeft het wel iets dubbels natuurlijk. Als historicus constateert Mak in Nagekomen flessenpost dat Nederland zich in verzuilde staat – zolang de zgn. gastarbeiders daarvoor nog geen bedreiging vormden – gedroeg zoals Nederland dat altijd had gedaan: tolerant. Maar die tolerantie had bij de gastarbeiders een lelijk randje: tolerant, zolang we er geen last van hadden. Zoals ouders dat kunnen doen: je doet maar; als ik er maar geen last van heb. Dat levert meestal niet de meest gedisciplineerde kinderen op, omdat die kinderen net als een normaal mens hunkeren naar liefde en zoeken (vaak door negatieve aandacht te vragen) naar bevestiging daarvan. Fundamentalisten (christelijk of islamitisch) zijn er uitgesproken over: wij voelen ons vernederd en uitgestoten; dat pikken we niet langer!

In zijn hele betoog proef je dat hij aan de kant van de toleranten staat die in NRC en gelieerde bladen worden afgeschilderd als multi-culti’s die niet begrijpen hoe de wereld echt in elkaar steekt. Als historicus kijkt hij terug op handelen dat hij – dat ademt zijn boek tenminste wel wat mij betreft – zelf in die jaren ook gesteund moet hebben. Ergens voelt het een klein beetje als mostert na de maaltijd; we hebben het niet goed gedaan. Maar een beter recept heb ik ook nog niet gevonden. Mak durft het tenminste aan om dat te erkennen en hij zoekt naar mogelijkheden om dat op te lossen.

Ondertussen – constateert Mak – is de tolerantie van ‘zolang wij er maar geen last van hebben’ omgeslagen in de intolerantie van ‘omdat wij er last van hebben’. Politici en het volk dat zij vertegenwoordigden constateerden dat de verzuilde samenleving de nieuwkomers niet langer ongemerkt kon absorberen, zij verlieten het evangelie van tolerantie en ze zaaiden angst over anonieme groepen mensen die onze westerse verworvenheden bedreigen. Maar dat is zoiets als met het badwater van het ‘zolang we er geen last van hebben’ het kind van de tolerantie weggooien – vindt Mak.

Maar wat dan wel? Ik citeer:

Solidariteit heeft altijd iets wederkerigs: je kunt niet van een minderheidsgroep solidariteit met een hele samenleving verwachten, als zo’n samenleving geen verbondenheid toont met die minderheidsgroep. Dwang heeft in dergelijke omstandigheden slechts beperkt succes, eigenlijk vooral bij het opruimen van bepaalde obstakels. Als motor voor een emancipatieproces heeft het idee van maakbaarheid van burgers en samenleving uiteindelijk altijd gefaald – denk maar aan het fiasco van het Sovjet-experiment.

Het gaat dus volgens Mak niet om tolerantie. Nee, solidariteit zou het Leitmotif moeten zijn. Dat werpt een heel ander licht op het slot van zijn betoog dat je hierboven op de voorzijde van het pamflet mee kunt lezen: “Er is immers maar één mogelijkheid: de dynamiek van de hoop. We hebben geen alternatief”.

Hadden we maar meer van die Makjes in Nederland. Zal Job Cohen zich misschien ontpoppen als een politieke Mak die de strijd met de angst zaaiende Wilders en Verdonk zal beslechten in het voordeel van een solidaire samenleving? Voor die solidariteit heb ik economisch gezien best een centje over. Als het maar niet blijft bij de economische en moralistische solidariteit die we ondertussen maar al te goed kennen van het CDA van Balkenende. Wellicht dat een coalitie van de nieuwe no-no-nonsense van de PvdA samen met de CU en een CDA zonder JP ons die aandacht voor solidariteit kunnen brengen. Economisch gezien zal dat ons het nodige kosten, maar onderwijs en zorg zullen worden ontzien. Momenteel lijkt me dat het enige alternatief om weer samen te leren leven met onze andere medelanders.

Ik vind het zo lekker: dat borrelend bloggen!