Gilles Paquet-Brenner – Elle s’appelait Sarah

Een goede vriendin gaf ons de ruimte om naar de bioscoop te gaan en bezorgde ons de kaartjes voor Elle s’appelait Sarah; Haar naam was Sarah (gebaseerd op het boek van Tatiana de Rosnay).

Ik herhaal hier niet wat ik van het boek vond; dat heb ik eerder gedaan. De Rosnay had een prachtig verhaal in handen, maar in de film van Gilles Paquet-Brenner komt dat verhaal veel beter uit de verf dan in het boek van De Rosnay.

Toch voelt het ongemakkelijk om naar zo’n film te kijken. Joden worden massaal opgesloten in een stadion. Dat leidt tot zelfmoord en als er niemand voor je zorgt, brengt dat vervuiling van een ongekende omvang met zich mee. Het leed is zo buitenproportioneel dat je er niets meer mee kunt. Hoe moeten die mensen dat zelf ervaren hebben? De schreeuwende inwoners van Parijs die toekijken, de Joodse vrouw die het waagt om te vluchten (de enige?) en de Franse politie-agenten die deze klus zelfstandig klaren; het zijn even zovele elementen die het verhaal ongrijpbaar en onbevattelijk maken. En toch gebeurt het. Je kijkt toe. Je weet niet wat je eraan moet doen en voelt je na deze beelden een soort van murw geslagen. Had dat subtieler gekund; misschien gemoeten? Ik weet het niet. Ik weet wel dat het zo gebeurd moet zijn. Subtieler beelden zouden onrecht doen aan de realiteit, maar deze beelden wel behapbaarder kunnen maken. Wellicht had de focus op vader, moeder en Sarah wat gerichter (misschien post-moderner) gekund? Het kleine verhaal maakt op mij altijd meer indruk dan een grote metafoor en – ik weet niet meer bij wie ik het gelezen heb – elk slachtoffer is er één teveel en vaak veelzeggender dan de 6.000.000; zo’n getal heeft onbevattelijke proporties aangenomen en slaat daarmee de ernst ervan dood.

Ook als de moeders gescheiden worden van hun kinderen – NB door Franse agenten – is dat onwerkelijk en zo omvangrijk dat het nog ongemakkelijker wordt. Je zou in willen grijpen, maar dat kan natuurlijk helemaal niet. En hoe zou je in moeten grijpen? Het is in deze film tot een schouwspel geworden dat je machteloos en met tranen in je ogen laat zitten. Dit kan helemaal niet! Hoe durven mensen elkaar dit aan te doen? Het voelt ongemakkelijk om als toeschouwer van dit schouwspel te moeten toekijken en niets te kunnen doen. Het voelt ongemakkelijk, omdat je wel zou willen ingrijpen, maar het niet kunt en ook niet zou weten hoe. Tegen zoveel onmenselijk geweld is niemand bestand; ik in ieder geval niet.

Na het geweld in de eerste helft van de film komt het verhaal in rustiger vaarwater. Dat is niet vreemd, want het verhaal focust zich vanaf de scheiding van de moeders op Sarah (in flashbacks) en Julia (die elkaar met terugwerkende kracht steeds nader komen). Het verhaal over Sarah eindigt triest (voor degenen die het boek gelezen hebben: ook daarin wijkt het verhaal niet af van het verhaal dat De Rosnay vertelt), maar Julia hervindt zichzelf.

De casting is perfect en past goed bij het verhaal. De opeenvolging van shots is – zeker in de tweede helft – zorgvuldig gekozen. Als Julia haar man vertelt dat zij zwanger is, zien we twee opeenvolgende beelden. In het eerste shot vertelt Julia Bertrand in een romatisch – speciaal voor deze gelegenheid gereserveerd – café: “Ik heb je iets belangrijks te vertellen…”. Na het volgende shot – ze lopen los van elkaar gehaast naar buiten weet je genoeg; het hangt in de lucht; de mededeling van haar zwangerschap is niet met open armen ontvangen. Er zijn meer van die sequenties in de film die weinig woorden behoeven, maar een heel verhaal vertellen; goed en degelijk filmwerk wat mij betreft.

Elle s’appelait Sarah is een film over een bijzonder ongemakkelijk verhaal, waaraan ik graag een andere wending had gegeven. Ik gunde Sarah zo dat ze zich na de dood van haar broertje had kunnen hernemen. Dat had ik niet bij het boek. En dat maakt deze film tot een mooie uitzondering: het is beter dan het boek.