Wat er gebeurt als Henry Nouwen wordt ‘uitgekleed’

‘Let Your Life Speak, Listening for the Voice of Vocation‘ is nou niet de titel waar ik normaal gesproken meteen voor val. Maar toen een vriendin wat langer aandrong heb ik dit boek van Parker J. Palmer toch maar besteld; en ondertussen gelezen. En ik moet toegeven: het ging dieper dan de titel me deed vermoeden.

Palmer noemt ergens in zijn boek Henry Nouwen als zijn leermeester en vriend en laat ik eerlijk zijn: als vriend van Nouwen heb je bij mij een streepje voor. In heel veel verschillende toonaarden hield Nouwen niet op te herhalen dat het er in zijn leven armoedig aan toeging, als hij zijn identiteit en welbevinden af liet hangen van wat hij had, van wat hij deed of van wat (hij dacht dat) andere mensen daarvan vonden. Veel minder uitgewerkt is dat eigenlijk ook de kern van de boodschap van Palmer: laat je niet leiden door wat je moet, maar door wat je vocation/roeping is. Het is niet belangrijk of je bent of niet bent, maar van wie je bent, zegt hij zelfs. Minder uitdrukkelijk dan bij Nouwen zet hij daarmee een christelijk stempel op zijn verhaal.

Dat zou niet-christenen af kunnen schrikken, maar dat zou zonde zijn. Want zoals gezegd: het typisch christelijke komt slechts zijdelings aan de orde en ik denk dat zijn boodschap voor iedereen van belang kan zijn; in ieder geval voor hen die – christelijk of niet – veel van zichzelf moeten en altijd maar het gevoel hebben dat ze op hun tenen lopen. Dat hoeft niet, is de simpele boodschap van Palmer. En hoewel het er bij ons wat minder Amerikaans aan toe gaat dan in The Midwest of America itself kunnen we veel leren van de kritiek van Palmer op vooruitgangsgeloof, altijd maar de beste moeten zijn en leven met faalangst; deep down, maar niet minder ernstig en soms fataal voor de vervulling van een diep verlangen dat we allemaal hebben: om heel te zijn; om onszelf te kunnen zijn zonder restricties.

We hebben het zo anders geleerd en zelf leer ik dat nu met vallen en opstaan met m’n eigen kinderen. Na de eerste dacht ik: zo, dat kostte heel veel moeite, maar nu weet ik hoe het moet; om bij de tweede tot de ontdekking te komen dat ik nog niets had geleerd over opvoeden. Ik ging er namelijk van uit dat het een kunstje was dat je moest leren. Maar dat was het niet. Opvoeden bleek het voortdurend zoeken naar de juiste aansluiting bij totaal verschillende persoonlijkheden en bij de derde en vierde hield ik dat door schade en schande wijs geworden in mijn achterhoofd. Mijn vocation is niet die van mijn kinderen; en de vocation van m’n oudste is een heel andere dan die van de jongste. Vocation; noem het roeping; noem het persoonlijkheid; noem het karakter. Maar voor niemand is vocation gelijk. Dat maakt het nogal ingewikkeld om anderen tegemoet te treden zonder hen te schaden. Palmer laat dat zien – en wordt daar heel persoonlijk – aan de hand van zijn ervaring met ernstige depressiviteit. Naast de velen die niets van zich lieten horen, gaven degenen die hem in zijn periode van depressiviteit wel bezochten vaak antwoorden waar hij niet op zat te wachten. Eén vriend die hem dagelijks zijn voeten kwam masseren en verder weinig zei raakte hem wel in zijn hart. Kom er maar eens op.

Vocation is niet vanzelfsprekend. Ontkenning van vocation leidt tot stress en (angst voor) falen. Het is moeilijk om te accepteren dat je een verkeerde afslag hebt genomen – heb ik zelf de afgelopen twee jaar nog maar weer eens ervaren. Dat heeft me dichter bij mezelf gebracht. Ik vertelde vandaag dat ik na 2 weken vakantie nog maar 20 werkgerelateerde mailtjes had gekregen (opluchting alom aan mijn kant); waarop mijn dochter eerst nog vroeg: “Hoeveel kreeg je er normaal dan?” (80 tot 100 per dag). “Maar vind je het dan niet erg dat je niet zo belangrijk meer bent?”. Nee, dat vind ik dus niet zo belangrijk meer, maar ik moest haar tegelijkertijd uitleggen dat ik dat rationeel al een hele tijd wist (dankzij Nouwen), maar dat het me heel veel pijn en moeite heeft gekost om dat ook in mijn hart te accepteren. Wat dat betreft: ik word niet graag herinnerd aan de afgelopen twee jaar!

Dat heeft te maken met angst en daarin ook met self-fulfilling prophecy. Het heeft volgens Palmer ook te maken met die angst wel of niet onder ogen durven zien en je leven zo in te richten dat die angst er nog steeds is, maar niet meer leidt; niet meer bepaalt wat je doet en laat. Het heeft volgens Palmer ook te maken met de hoopgevende seizoenen die je telkens – als je erop let – in je leven terug ziet komen: door herfst en winter heen (die op zichzelf al leven in zich dragen; diep weggeborgen; dat wel) naar lente en zomer toe. Die metafoor volgend (dat doet Palmer overigens niet en dat vind ik voor een christen nogal teleurstellend) is zelfs de dood een winter, waardoor nieuw leven heenbreekt naar een eeuwige zomer van nooit meer eindigende overvloedigheid. Dat krijg je als je Henry Nouwen ‘uitkleedt’… Geloof het of niet.