Column – De munt waarmee het liberalisme ons (terug)betaalt is zo vals!

Het zit me dwars: dat moderne liberalisme dat tegenwoordig overal doorheen lijkt te sijpelen. En ik raak er maar niet aan gewend. Nu heb ik an sich niets tegen het liberalisme zelf. Soms zeg ik zelfs wel eens gekscherend dat ik als christen nog liberaler ben en denk dan de meest verstokte liberalen doen. En daar zit ’t ‘m misschien ook wel gewoon in: dat liberalen zich verstokt of – zo je wilt – fundamentalistisch kunnen gaan gedragen; vrijheid als dictatuur. En dat laatste is precies waar ik me zo aan stoor.

Neem bijvoorbeeld m’n dochter van 14 die afgelopen week thuiskwam met de mededeling dat zij bij Nederlands de film ‘Phileine zegt sorry’ had moeten kijken. Ze voegde eraan toe dat ze zich daar wat ongemakkelijk bij had gevoeld. Als vader word ik daar nieuwsgierig van. In de literatuur had ik (de kwaadaardige) Arnon Grunberg en (de goedaardige variant) Ronald Giphart altijd gemeden, maar blijkbaar is het tegenwoordig bon ton om dat soort figuren te propageren. Jan Wolkers is uit; Giphart en Grunberg zijn in. Ach ja, ook ik word een dagje ouder…

Ik scande dus de film en waar ik al bang voor was bleek maar al te waar: de blote mannenbillen waren veelvuldig in beeld als typisch Nederlands symbool voor sex. Nu heb ik principieel niet zo’n probleem met sex, maar wel als ze als porno in beeld wordt gebracht; zeker als mijn dochter wordt verplicht daarnaar te kijken! Ik weet niet hoe ze voor deze film tot de plakker ‘vanaf 12 jaar’ zijn gekomen, maar zelfs ik voel me ongemakkelijk bij al dat blote vlees.

Maar goed; of ik dat nou wil of niet: dat soort films worden in Nederland nu eenmaal gemaakt; of ik me daar nu tegen verzet of niet. En ik heb van Stephen Covey geleerd dat je jouw circle of commitment en je circle of influence maar beter zo goed mogelijk op elkaar aan kunt laten sluiten. Met andere woorden: van de daken schreeuwen dat ik niet wil dat dit soort films worden gemaakt? Dat zal niet snel tot verandering leiden.

Hoewel ik me bij het kijken van deze film dus wel degelijk ongemakkelijk voelde, is dat niet waar ik me echt druk over maak. Afgezien van de porno snijdt deze film namelijk ook een aantal thema’s aan die er best toe doen. In mijn directe omgeving merk ik namelijk dat sorry zeggen niet gemakkelijk is en zelf vind ik sorry zeggen ook meer mijn favoriete rotgevoel dan dat ik er een sport van maak. Toch merk ik ook – en die opluchting zit ‘m enorm vergroot ook in de film – dat het oplucht om sorry te zeggen; dat het de lucht opklaart zoals geen ander woord dat kan doen. Ook het andere thema – dat ouders soms veel kapot kunnen maken bij hun kinderen – komt in de rand van de film best uitdrukkelijk in beeld. De relatie tussen moeder en dochter is problematisch en Westdijk brengt best goed in beeld wat dat voor een dochter kan betekenen.

Zo slecht vind ik de film dus ook weer niet. Ik heb er wel moeite mee dat veel literatuur (zie bijvoorbeeld mijn commentaar op ‘Dis‘ van Marcel Möring) en vooral Nederlandse films altijd met die expliciete porno opgeleukt moeten worden. Maar ook dat is niet mijn belangrijkste probleem met bijvoorbeeld deze film. Dat is veel meer dat belijdende liberalen in mijn directe omgeving (de leraar Nederlands van mijn dochter in dit geval) mijn dochter en mij verplichten om naar deze porno te kijken. Ik dacht dat liberaal stond voor vrijheid, maar verstokte liberalen (en leraren, zeker Nederlandse leraren, zijn daar vaak sterke exemplaren van) laten me in dit soort gevallen weinig ruimte om in vrijheid eigen keuzes te maken. En er is zoveel fantastische (ook Nederlandse) literatuur zonder porno!

Nu ben ik geen voorstander van de tolerantie die (in de analyse van – meen ik – Charles Taylor) ontstaat vanuit onverschilligheid; zolang ik er maar geen last van heb. En ik ben er ook van overtuigd dat het Nederlandse christendom schrijvers als Maarten ’t Hart en Jan Wolkers mede aan zichzelf te danken heeft (het was een feest van herkenning om dat terug te lezen bij Wim Dekker). De tolerantie van de 16de eeuw ligt ver achter ons en de kerken in Nederland hebben de sfeer in Nederland soms best verstikt. In die zin zou je kunnen zeggen dat het liberalisme de kerk met gelijke munt terugbetaalt. Toch vind ik die munt vals, want waar het christendom zich in oneindige vrijheid kan bewegen worden er Bijbels gezien toch grenzen aan gesteld; en die begrenzing kun je zomaar als verstikkende muren gaan interpreteren of ervaren. Het liberalisme daarentegen belijdt oneindige vrijheid zonder daaraan grenzen te willen stellen. En daar zit ‘m precies de kneep, want de leraar Nederlands van mijn dochter schrapte in het evangelie dat alles moet kunnen de passages waarin staat dat mijn dochter en ik dus ook vrij zijn om vrij binnen grenzen te leven en te denken.

Ik heb best sympathie voor het liberalisme. Toch ervaar ik de totalitaire kanten van het liberalisme, als de vrijheid wordt tot een gebod, waarmee de leraar Nederlands mij om de oren slaat: “Gij zult ‘Phileine zegt sorry‘ kijken”. Geef mij dan toch maar gewoon het Evangelie – de goede boodschap – van Jezus Christus en die gekruisigd.

Ik ben van plan – om mijn circles of commitment en influence beter op elkaar af te kunnen stemmen – het gesprek met die leraar Nederlands daarover maar eens aan te gaan. Dan kan ik het meteen met hem hebben over ‘TBS‘ van Theo Maassen, waar een stikker ‘vanaf 16 jaar’ op is geplakt; waar mijn dochter ook verplicht naar moest kijken… Waar zijn de tijden dat je bij Nederlands nog gewoon een boek moest lezen en voorbij het gemakkelijke beeld kon kijken; je creatieve vermogens nodig had om voorbij je lange neus de wereld te kunnen verkennen? Dat was nog eens vrijheid!