Onze drijfveren en de heiligheidseis

Cancel

Misschien zegt de naam Tim Hofman je niets, maar als ik vertel dat hij de presentator is van Boos (je weet wel: van die uitzending over seks bij The Voice of Holland), dan weet je waarschijnlijk ineens wel over wie ik het heb. Toch? Nou: de diepste drijfveren van die zelfde Hofman blijken ook niet zo zuiver te zijn. Tim zelf heeft zich tien jaar geleden ook seksueel onbetamelijk gedragen; blijkt uit filmpjes die twee dagen na de uitzending ineens rond begonnen te zingen op internet. Ik wist dat niet, maar dat las ik vandaag in een column van Jamal Ouariachi in Trouw.

De heiligheidseis

Waarom duiken die filmpjes nu ineens op; en niet veel eerder; tien jaar geleden bijvoorbeeld, toen het gebeurde? Ik zei het al eerder in mijn blog over cancel voor De Haagse Hogeschool: als Tim een vlekje heeft, gaat het daarover en vindt men dat het dus niet meer hoeft te gaan over de uitzending van Boos. Als je ooit één ding fout deed, kun je om dat ene aspect worden uitgestoten en hoeft het niet meer te gaan over al het andere. Ik heb het over het typische kenmerk van de cancelcultuur waarin we leven.

Jan Kuitenbrouwer noemde dat volgens Ouariachi in de Volkskrant een voorbeeld van de heiligheidseis (als term gemunt door cabaretière Katinka Polderman):

Pas als je zelf honderd procent zuiver bent, mag je je over een bepaald onderwerp uitspreken.

Jamal Ouariachi (29 januari 2022). Lijken in de kast. Trouw Tijdgeest, pag. 21

Tim Hofman heeft dus afgedaan en wordt op Twitter driftig gecanceled; omdat hij niet heilig bleek te zijn. Even to be sure: ik heb er geen enkele behoefte aan om zijn gedrag goed te praten of onder de mat te vegen, maar ken jij iemand die de uitzending van Boos dan wel had moeten presenteren; waarbij wordt voldaan aan die zogenaamde heiligheidseis? Niemand toch? Had het bij The Voice dan maar verder moeten etteren zonder dat iemand – slachtoffers, De Mol of Hofman – het durfde of wilde benoemen? Ik zeg nee. Ik zeg: open die beerput, zodat er geen nieuwe slachtoffers meer vallen!

Het andere uiterste: De val van Albert Camus

Maar om vandaag zo’n uitzending te mogen maken, moet je dus heilig zijn; in de hoop dat je onvermijdelijke (en door anderen bewaarde) onbetamelijkheid niet ergens opduikt; waar je dan uiteraard je excuses voor moet maken of waarvoor je spijt betuigt. Maar dan is het kwaad al geschied.

Nee. Dan de jaren vijftig, waarin Albert Camus De val schreef. Daarin doet een oud-advocaat haarfijn uit de doeken wat er mis is gegaan. Iedereen dacht dat het wel goed zat met hem, maar diep van binnen knaagde er iets. En hoewel de heiligheidseis toen nog niet was gemunt, kruipt er schuldgevoel naar alle hoeken en gaten van zijn bestaan; over alles en niets. Het leidt tot verval en naar lager wal. En daar (letterlijk op de Wallen in Amsterdam) treffen we hem aan; kletsend tegen alles en iedereen; waarbij we er niet eens zeker van zijn dat iemand luistert.

Wat hij zegt zou je kunnen bestempelen als één grote schuldbelijdenis die niet aan de oppervlakte blijft; die veel dieper gaat dan Jean-Baptiste zelf beschrijft:

We willen immers helemaal niet op onze vingers getikt worden, we willen onze fouten ook niet werkelijk verbeteren: eerst moet toegegeven worden, dat wij niet op konden tegen de omstandigheden. Wat we willen, is, dat we beklaagd worden en dat we aangemoedigd worden om op de ingeslagen weg verder te gaan. We willen in één woord vrij van schulden zijn en tegelijkertijd nooit meer moeite hoeven te doen onszelf te verbeteren.

Albert Camus, De val, Amsterdam 1976¹², pag. 83

Nee. Jean-Baptiste graaft en graaft tot ook zijn drijfveren bloot komen te liggen en hij gaat maar door. Waarom? Wat is zijn echte drijfveer? Die aap komt pas aan het einde van het boek uit de mouw. Nu hij zijn eigen schuld heeft bloot gelegd, voelt hij zich eindelijk vrij om de schuld van anderen bloot te leggen. Je zou bijna zeggen dat Jean-Baptiste zijn heiligheid denkt te kunnen kopen door schuld te belijden. En hoewel ik daar een kern van waarheid in vind zitten (je mag elke dag opnieuw beginnen), voelt het bij Camus als een trucje. Dus zo ruim je de balk in het eigen oog op om de splinter van de ander weer als balk te kunnen benoemen?

Tim Hofman had er een voorbeeld aan kunnen nemen en de wind uit de zeilen van de cancel-aars kunnen nemen. Hij had die filmpjes zelf in zijn uitzending kunnen monteren; kunnen verwijzen naar vroeger en daarvoor op voorhand spijt kunnen betuigen. Ik ben best nieuwsgierig wat er dan was gebeurd. Maar dat zullen we nooit weten, want vandaag gaat dat blijkbaar niet meer zo.

Het heilige slachtoffer en zijn diepste drijfveren

De val is één van de boeken die vanaf mijn studententijd in mijn boekenkast wachtte op het goede moment. In dit geval brak dat goede moment aan toen ik het essay ‘Een politiek van gevolgen’ van Mathieu Segers las (in De Groene Amsterdammer van 17 november 2021).

Toen ik het essay zojuist herlas, merkte ik wat vooringenomenheid doet met je; en hoe sterk woede (in mijn geval over de overheid of Mainstream Media; MSM) je beïnvloedt en wat het doet met je wereldbeeld. Toen – in december – las ik het artikel met instemming. Want de overheid en MSM… Achteraf gezien leefde ik als slachtoffer en voelde ik me gefrustreerd; over een falende overheid en over partijdige media die maar niet in wilden zien dat ze ernaast zaten. En inderdaad: de overheid denkt vanuit de gevolgen en legt de oorzaken elders. En MSM gaat er kritiekloos in mee. Helemaal raak, Mathieu Segers; dacht ik toen.

Ondertussen heb ik in mijn blogs over Putters’ Veenbrand en Wrights God en de pandemie mijn wilsbesluit met de wereld gedeeld; dat ik me niet meer met de overheid maar met mijn eigen circle of influence wil bemoeien. En vandaag lees ik dat artikel van Segers dus anders; nog steeds met instemming; maar betrek ik het op mezelf; en niet meer op de overheid of op MSM.

Wat is dat: een politiek van gevolgen?

“Haten van oorzaken is het kernbestanddeel van politiek teflon”, zegt Segers in zijn essay. Het is veel gemakkelijker om te denken (en te spreken) over gevolgen. Die hoef je namelijk niet te verbinden aan de bijdrage die jij daaraan hebt geleverd. Zolang je het kunt hebben over ongevaccineerden die code zwart veroorzaken, hoef je het bijv. niet te hebben over de relatief lage IC-capaciteit die daar mede oorzaak van is. En je hoeft het al helemaal niet te hebben over de politieke keuzes die daar voorheen aan vooraf zijn gegaan; en al helemaal niet over hoe jij en jouw partij daaraan hebben bijgedragen.

Het is met andere woorden gemakkelijk om het te hebben over de gevolgen van de onverantwoordelijke keuze van burgers die er (soms principieel) voor kiezen zich niet te laten vaccineren (en hen de schuld te geven van het veroorzaken van code zwart). Kritisch zelfonderzoek zou kunnen leiden tot structurele veranderingen op de lange termijn, maar legt mogelijk ook foute keuzes bloot. Dat kan ook risicoloos en soms gemakzuchtig, want als de focus verschuift naar de gevolgen hoef je die consequenties alleen op korte termijn te verhelpen.

Segers zegt veel meer dan ik er hier in het kader van deze blog over kwijt wil. Want – zoals ik al zei: ik wil het niet hebben over een falende overheid of over partijdige media, maar over mijn eigen circle of influence; wat niet wegneemt dat ik je zeker aanraadt om het essay van Segers zelf eens grondig te lezen. Net als Putters’ Veenbrand legt Segers zijn genuanceerde vinger bij de oorzaken voor zere plekken bij de overheid. In Nederland is de relatie tussen burger en overheid schokkend scheef gegroeid (vraag het maar aan de toeslagenouders). Lezen dus; dat essay; zou ik zeggen!

Mijn eigen diepste drijfveren

Ik beperk me liever tot mezelf en tot mijn eigen drijfveren. Want ook ik kies tussen oorzaken en gevolgen. Ook ik keek eerst naar de gevolgen toen ik eind oktober 2021 positief testte op corona. Ik had me toch laten vaccineren om ervan af te zijn? Dat was toch de oplossing voor alles; zeg maar Occam’s razor? Niet dus! En ik kroop al heel snel in de rol van slachtoffer; omdat ik diep van binnen vond dat dit aan mij voorbij had moeten gaan.

Pas weken later begon tot me door te dringen dat die benadering meer kapot maakte dan me lief was. Er was niemand die me had verteld dat vaccinatie Occam’s razor was. Dat had ik mezelf wijs gemaakt. En nog weer later drong tot me door dat ik in twee jaar corona roofbouw had gepleegd op m’n bestaan; dat ik licht overspannen was en dat het met 60 dagen ziekte eigenlijk met een sisser afliep. Denkend vanuit de gevolgen maakte ik mezelf tot slachtoffer en zocht ik naar een zondebok. Op zoek naar de oorzaken nam ik weer verantwoordelijkheid voor m’n eigen bestaan.

Die omslag kwam toen ik Segers las. En nu pas dringt langzaam tot me door hoe het echt is gegaan; dat ik aan het stuur mag zitten van m’n eigen leven; wat er ook gebeurt.

Complotten en drijfveren

En dat is precies waar complotdenkers de mist in gaan; waar ik ook de mist in ging. Oorzaken zijn niet anoniem. Die zijn onlosmakelijk verbonden met drijfveren. “Beter dan De pest had intellectueel Nederland een andere roman van Camus ter hand kunnen nemen: De val“, zegt Segers. In zijn korte samenvatting van dat laatste boek noemt Segers dat woord ‘drijfveren‘ één keer.

Het is kenmerkend voor het betoog van Segers dat hij het alleen daar heeft over drijfveren. Hadden complotdenkers dat ook maar gedaan: zich beperken tot de oorzaken en gevolgen. Maar redelijke denkers – is mijn overtuiging ondertussen – worden complotvoelers als ze menen te weten wat de drijfveren van politici en MSM zouden kunnen zijn; om nog maar te zwijgen over de beweegredenen die Bill Gates en (deelnemers in) WEF (je weet wel: van The Great Reset) zouden kunnen hebben.

Het is al ingewikkeld genoeg om m’n eigen drijfveren te leren kennen en ze in de gaten te houden. Door die balk in m’n eigen oog verdwijnt uit beeld welke drijfveren anderen zouden kunnen hebben; zeker als ik ze daar op geen enkele manier op kan bevragen.

De afgelopen twee jaar lag mijn focus bij m’n studenten en bij wat ik voor hen wilde betekenen. Ik wilde voorkomen dat corona de kwaliteit van mijn onderwijs aan zou tasten en werkte snoeihard om dat te voorkomen. En precies daar ging het fout, want ik verloor uit het oog dat ik ook wilde leven vanuit andere drijfveren; dat ik ook mezelf, mijn vrouw en kinderen, mijn vrienden en God en de kerk wilde dienen.

Aan die missie heb ik nu mijn handen meer dan vol: om evenwicht in m’n leven te brengen en te houden. En soms verzandt zelfs dat in geschipper; lukt het gewoon niet. Maar ik heb geen zondebokken meer nodig voor wat ik verzuim of fout doe; of als ik de breedte van mijn drijfveren uit het oog verlies. Dan moet ik aan het werk.

Luister deze blog als podcast