Släpp Taget, jank en leef!

Hoewel ik in mijn vorige blog schreef dat er weinig te halen valt op Netflix, was het gisteren opnieuw raak! Ook deze keer was het een film met een lach en een traan. Want Släpp Taget van Josephine Bornebusch begint tenenkrommend. Maar langzaam sluipen er toch ook intens ontroerende en grappige momenten de film in.

Deze keer bekeek ik de film eens niet door de ogen van de volwassen Frank, maar bewoog ik – hoe onvoorstelbaar ook – Anna in. Heel even was ik een tiener van 16 jaar die met al haar negatieve vermogens probeert de aandacht van haar vader en moeder naar zich toe te zuigen. Maar die zijn ondertussen zo op zichzelf aangewezen dat ze haar allang niet meer zien.

De film begint waar de voorstelling Heb lief als nooit tevoren van Psychologie in Theater eindigt. En David Blom – de regisseur van dat theater – heeft gelijk: wat kapot lijkt kan weer heel worden. Als je maar de juiste keuzes maakt.

Släpp Taget

Ik ben zelden zo dicht onder de huid van een disfunctioneel gezin gekropen. Moeder Stella heeft – blijkt al snel in de film – kanker, maar niemand weet het. Ze zeult het eenzaam met zich mee en maakt zich zorgen over hoe het verder moet, als zij er straks niet meer is. Ook vader Gustav weet het niet. Hij heeft de handdoek al lang geleden in de ring gegooid. En zelfs het vlees wordt op zondag niet door hem gesneden. Hun twee kinderen lijden er onder en vooral Anna overschreeuwt haar dieper liggende kwetsbaarheid. Om… Ja waarom eigenlijk? En ook hun schattige zoontje Manne ziet het, maar hij begrijpt er nog te weinig van om zich te kunnen verhouden tot het probleem.

De trailer brengt het op het vliegveld allemaal in één shot in beeld. En je voelt: hier is niets meer aan te doen! Waar moet dat heen? Waarom nog een film te maken als toch alles hopeloos is? Wat wil je ons vertellen, Josephine? Je wilt het ze toeschreeuwen – de ouders: doe het niet! Maak andere keuzes! Zit die kinderen toch niet zo in de weg om veilig volwassen te worden! Steun ze in vredesnaam. En je wilt nog meer uitroeptekens in de tekst kwijt dan verantwoord is voor een nette tekst.

Hoewel dat echt niet voor de hand ligt, vertrekt het gezin naar een wedstrijd in het Zuiden van Zweden. Daar moet Anna – las ik in een recensie over de film – “het gezin redden door paal te dansen“. Winnen doet ze niet, maar redden doet ze wel en de ouders varen er wel bij; hoewel het in de woorden van Stella vanwege haar kanker “te laat is”.

Zaaien en oogsten in Släpp Taget

Als deze film iets zichtbaar maakt, dan is het wel dat je oogst wat je zaait; of dat je de vruchten plukt van je eigen doen en laten.

Dat werkt twee kanten op. Als je kinderen verwaarloost – zie je ook in dit gezin – vragen ze vanzelf om negatieve aandacht. En als je daar aandacht aan besteedt door die aandacht negatief te geven, dan beland je in een vicieuze cirkel.

Maar als Gustav schoorvoetend zoekt naar bevrijding uit die negatieve spiraal en kwetsbare woorden vindt om uit te drukken dat het zo niet bedoeld was… Ja. Dan duurt het even voordat dit landt. Weet je nog: vertrouwen komt te voet en gaat te paard! Herstel vraagt om twee partijen en het kost tijd voordat de ander er vertrouwen in durft te krijgen dat er echt iets veranderd is. En laten we eerlijk zijn: Gustav vindt ook niet meteen de juiste woorden om te helen en wijkt nog wel eens af van zijn goede voornemens.

Maar je ziet het meteen: Gustav ziet zijn dochter ineens staan. En je ziet ook direct: dat er scheuren schieten in het pantser van Anna. Er gebeurt iets en dat heeft tijd nodig!

Kip en ei

Wat de film ook zichtbaar maakt is dat de ontwarring van de knoop niet begint bij het bepalen wie de kip en wie het ei is geweest bij het ontstaan van deze gordiaanse knoop. Als er niets verandert blijven Gustav, Stella en Anna stuivertje wisselen tussen slachtoffer, aanklager en redder. En voor je het weet zie je ze verzuipen in de modder van hun dramadriehoek.

Maar gelukkig verandert er iets. Ten einde raad vindt Stella woorden om als slachtoffer op te schuiven naar de rol van kwetsbare hulpvrager in de winnaarsdriehoek. En je ziet eindelijk hoe Gustav zich assertief opstelt als uitdager naar zijn dochter. En je ziet ook hoe hij Anna ondersteunt om de weg naar kwetsbaarheid te vinden. Want ja: een verwaarloosd emotioneel vat is niet zomaar gevuld met positieve energie. Dat duurt even en voor Anna is het ondertussen een gewoonte geworden om te schreeuwen tegen haar ouders.

Het is de moeite waard om je wat dat betreft eens te verdiepen in Transactionele Analyse. Dan begin je te begrijpen dat Anna ruimte nodig heeft om volwassen te kunnen worden. En je gaat het logisch vinden dat Stella en Gustav haar daarbij in de weg stonden en door het bieden van ruimte rust creëren in hun gezin. “Stella en Gustav”, wilde ik ze namens Anna toeschreeuwen: “geef die rol van ouder op! Want zo zal je kind nooit volwassen worden”. Kijk naar je kind en laat haar weten dat je haar ziet. En als Gustav en Stella dat dan eindelijk doen – ieder op zijn of haar eigen manier – dan zie je het resultaat. Relaties ontdooien en de ijskoude winter van een disfunctioneel gezin verandert in de oase van liefde die een gezin zou moeten zijn.

Släpp Taget en mijn eigen gezin

Dat zie ik in mijn gezin natuurlijk ook. Daar zie ik beide kanten van het verhaal. Schuld uit het verleden is niet zomaar opgeruimd en speelt telkens weer op; als je denkt ervan af te zijn. Omgekeerd ben ik dankbaar voor de goede keuzes die ik ook maakte en voor de mooie vruchten die dat vandaag nog steeds afwerpt. Maar ik zou mijn gezin tekort doen als ik de pijn en het plezier van onze familieopstelling hier breed uit zou meten. Ik heb dus besloten om dat in dit geval niet te doen.

Waarom dan toch altijd weer dat onderwijs?

Daardoor kom ik – je bent er ondertussen wellicht al aan gewend – uit bij het onderwijs. Maar waarom nou telkens opnieuw dat onderwijs? Waarom vertalen mijn culturele uitspattingen zich bijna dwangmatig altijd weer naar mijn werk?

Ik hoop dat je in mijn blogs proeft dat mijn werk (ook) mijn passie is. Tijdens corona ontdekte ik hoe kwetsbaar mijn studenten zijn. Ze toonden me hun ware gezicht en durfden me om hulp te vragen. Eindelijk vond ik de weg naar hun hulpvraag en leerde ik op een veel dieper niveau hoe ik van betekenis kon zijn. Ik proefde waarin ik hen toe kon rusten om de rol van professional op een goede manier te vervullen.

Natuurlijk deed ik dat altijd al – en met passie – door mijn ICT-kennis en -ervaring met hen te delen. Maar hun hulpvraag confronteerde mij met de vraag hoe ik mijn onderwijs moest verpakken. Want kennis en kunde nemen ze alleen aan als het relevant is. En ik weet alleen wat relevant is voor hen als ik weet welke vragen zij stellen; als ik verder vraag en hen wil leren kennen.

En ik wilde alles weten wat me kon helpen om die rol te nemen in een voor hen passende rol. Ik las alles wat ik los en vast kon vinden over onderwijs, didactiek en pedagogiek; om me erin vast te kunnen bijten. Als een film of boek dus een haakje biedt voor verdere doordenking, grijp ik dat vandaag de dag dus met beide handen aan!

Ik zie je!

In Stockholm leerde ik bij een lezing tijdens de IDG-Summit, dat een Zulu-groet fundamenteel verschilt van de gemiddelde wereldgroet. Zij vragen niet hoe het met je gaat of zeggen hoi of tot ziens. Bij elke ontmoeting klinkt “Sawubona”, wat zoveel betekent als “ik zie je en vind jou belangrijk en waardevol”.

In de terminologie van Transactionele Analyse ontstaat op zo’n moment ruimte voor een volwassen gesprek. Want als ik jou zie en jou waardevol en belangrijk vind, wil ik je leren kennen en zoek ik naar verdieping van onze relatie. Ik stel vragen en wil weten wat je bezighoudt. En laat dat nou precies de ruimte zijn waarvan ik heb geleerd dat studenten die nodig hebben om te kunnen bloeien! Ze verlangen hartstochtelijk naar verbinding met docenten en hun medestudenten. Alleen binnen die veilige omgeving durven mogen ze fouten maken en daarvan leren. Alleen in een aandachtige relatie is er ruimte om zichtbaar te maken wat je echt kunt. En studenten maken met liefde gebruik van die ruimte om hun potentie ten volle zichtbaar te maken.

Mijn droom

Dat is waar ik in mijn werk van droom; waar ik dus niet van wakker lig, maar waar ik waakzaam en vol bewustzijn van aan ga. Ik gun mijn studenten een veilige omgeving waarin ze volwaardig – allen op hun eigen manier – tot volle bloei kunnen komen. Het zijn volwassen mensen die gezien willen worden; zoals jij en ik dat ook zo belangrijk vinden.

In Släpp Taget zag ik dat de natuurkundige wet van actie en reactie ook op mensen van toepassing is. Als Gustav zijn gezin negeert, dan ontploft de boel. En als Stella de boel wil controleren, dan implodeert haar gezin waar ze bijstaat. Maar andersom groeit en bloeit alles als allen tot inkeer komen; de vraag naar kip en ei even daar gelaten.

Dat is wat ik mijn studenten gun: dat mijn collega’s en ik durven kwetsbare vragen te stellen waardoor wij onze studenten leren kennen op een veel dieper niveau dan mogelijk is als het alleen gaat over ICT. Natuurlijk leiden we professionals op die in the end in een veeleisende omgeving moeten functioneren. Maar zover is het nog niet als zij studeren; als ik ze ontmoet. En dan heb ik van Transactionele Analyse geleerd dat we de ouder-kind-relatie maar beter om kunnen vormen naar een volwassen conversatie, waarin vragen om te begrijpen leidend zijn.

En dat was wat ik in de film Släpp Taget heb gezien. Enerzijds zag ik dat een ouder-kind-relatie verstikkend en ontsporend werkt. Anderzijds zag ik dat het “Sawubona” van papa, mama en de kinderen ruimte creëert om te kunnen schitteren.

En dat is precies wat ik mijn studenten gun. En precies daar draag ik in mijn rol van docent graag aan bij!