Camino – Etappe 12 – Roanne – Saint-Paulien

Datum: 4 mei 2024

Ik mag weer… Dit jaar pelgrimeer ik van Roanne naar Le Puy-en-Velay. #onderweg naar #Santiago.

Vanmorgen reisde de stress nog met me mee, want uiteindelijk liep de vertraging op tot bijna een uur. Maar i.p.v. 23 minuten bleek ik 1 uur en 23 minuten overstaptijd te hebben (dat krijg je als je niet de rust neemt en vrij van oordelen kijkt naar de time table van je reis).

Tussendoor begon ik in het boek ‘Geloof, hoop en ravage’, een langdurig interview van Seán O’Hagan met Nick Cave. Een tijdje terug begon ik een preek met een lied van Nick Cave (van zijn plaat ‘Psalms’). Ik wist dat zijn leven inderdaad één grote ravage was, maar bij één anekdote moest ik toch echt huilen. Rouw is rauw, maar als er dan heel even diepe medemenselijkheid schemert in het simpele gebaar van iemand die je helpt bij de bakker… Ik heb me er niet tegen verzet; tegen dat gevoel van hoop dat daarin meekomt.

En ik luisterde natuurlijk naar ‘Ghosteen’ van Nick Cave & The Bad Seeds. Wat een plaat is dat toch! In september staat Nick Cave in Ziggo en ik verlang er nu al naar om erbij te zijn.

Ik had dus genoeg om over na te denken, toen ik uitstapte in Roanne en aan mijn 12de etappe naar Le Puy-en-Velay begon #camino. Maar toen de eerste heuvels weer in beeld kwamen gierde het geluk met volle teugen door m’n buik. God, wat ben ik U dankbaar dat ik dit kan en mag doen. Dat ik weer op zoek mag naar Uw ritme en dat ritme na de eerste dagen sappelen ook weer gewoon mag vinden; als ik los ben van de stress die me weer in de klauwen had gekregen.

Vandaag liep ik (soms steil) op en (soms steil) neer naar Saint-Jean-Saint-Maurice-sur-Loire. M’n schenen gloeien er nog van na. En guess what (nog zo’n dingetje waar ik me alweer dagen druk over had gemaakt): het begon pas te regenen toen ik binnen was.

En daar werd het 20:00u. Het eten werd net voor de stilte gebracht. Ik heb het in alle rust tot me door laten dringen; ver weg van Nederland. Israël, Ukraine, Navalry en dan de herinnering aan de miljoenen die 80 jaar geleden werde veemoord en die nog steeds slachtoffer zijn van onrecht. Wanneer houdt het op? Maar vooral: wat kunnen wij zelf nog wel doen om een beetje recht in dir wereld binnen te dragen (ik las daar een maand geleden Cees Zweistra over)?

En toch noem ik het bijna een dag. Ik neem nog een paar slokken bier en lees verder in het boek van Nick Cave. En weet je wat: ik luister gewoon nog een keer naar Ghosteen; omdat het kan. En als ik je een advies mag geven: probeer dat ook eens!

A demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 14,05 km
#Hoogtemeters: 335 m

Datum: 5 mei 2024

Vandaag geen hoogdravende post. Ik liep ruim 30 km van Saint-Jean-Saint-Maurice-sur-Loire naar Arthun en ik voel me gesloopt. De dag begon mooi en ik genoot van de vergezichten.

Rond 16:00u kwam er een onweersbui over Pommiers heen, maar daar kon ik lekker voor schuilen. Daarna was het af-en-aan droog of regende het.

Het lijkt de vloek van de tweede dag wel. Zo’n dag ontaardt vaak in geklaag. Het lichaam moet weer wennen en de slechte nacht levert er ook geen positieve bijdrage aan. De laatste 8 km heb ik op gevoel telkens na een km op m’n metertje gekeken en kon ik die km wel wègkijken!

Maar geen geklaag, want de avond voordat ik vertrok las ik een kort stukje in het boek ‘Leven is leren’ van Mirjam van der Vegt. Wandel ‘ns wat vaker, is haar advies. Nou. Dat ben ik aan het doen! Kijk eens wat vaker naar de vogels in de lucht en oriënteer je op de horizon. Dat maakt dat je jezelf kleiner voelt worden. De wereld hangt niet van mij af. Jezelf relativeren, noemt Frits de Lange dat in zijn boek ‘Eindelijk volwassen’; om oud en wijs gevonden te worden. Nou: dat kan ik wel gebruiken, dat relativeringsvermogen. Want een deel van de steeds terugkerende stress in mijn leven heeft daarmee te maken! Ik heb vandaag wat vaker naar de vogels en de horizon gekeken.

En inderdaad: dat is precies de reden dat ik – ook vandaag weer – sneller ga lopen in een bos; om er zo snel mogelijk weer uit te zijn en de prachtige horizon in dit gebied tot me door te laten dringen. Overigens heb ik dan de tijd om naar de grond te kijken. En daar gebeurt ook een hele hoop met slakken, torretjes en kleine beestjes met zwart-rode schildjes die vaak samen door het bos trekken. En toen ik even opkeek? Toen stond ik -in- met een flinke bever die, toen ik hem op de foto wilde nemen, zo hop, het water inschoot.

Kortom: zo’n verkeerde dag was het nou ook weer niet. En m’n post werd daardoor toch nog een beetje serieus.

Nou, OK, als laatste dan: het B&B wordt gerund door een oudere vrouw alleen. Haar man is ziek, maar die vrouw kan koken! Zo’n rijke smaak heb ik nog niet vaak gecombineerd gezien in één maaltijd. Fantastisch!

Zo. A demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 32,45 km
#Hoogtemeters: 576 m

Datum: 6 mei 2024

Toen Friedrich Nietzsche het had over een uitgewiste horizon (waarmee hij bedoelde dat we geen referentiepunt hebben als we spreken over whatever welke waarheid) heeft hij het misschien gehad over dagen als deze? Ik weet dat hij in de bergen heeft gewandeld en op regenachtige dagen zal hij de mist gezien hebben die over de bergen kan hangen als het regent.

Hoe dan ook. Het is maar een metafoor en ik vind ‘m nietszeggend. Ik ken een betere metafoor: die van de GPS-meter die me precies vertelt waar ik ben. Maar geen van beide metaforen zeggen iets over wat Jezus bedoelt als Hij zegt dat Hij de waarheid is. Dan heeft Hij het niet over een referentiepunt, maar bedoelt Hij dat Hij het betrouwbare fundament is waarop ik verder mag bouwen. Op z’n Hebreeuws gezegd: daar mag ik antwoord op geven.

Je ziet: ik heb vandaag genoeg tijd gehad om na te denken. Het nadeel van regen is namelijk niet alleen dat je er nat van kunt worden (maak je geen zorgen: ik heb echt een goede regenjas), maar bij teveel regen treden riviertjes ook nog eens buiten hun oevers. Gelukkig kwam ik bij het begin van mijn pad een paar ‘engelen’ tegen die me vertelden dat ik kniediep door het water zou moeten als ik in Montverdun wilde komen via dat pad. Dan maar omlopen, maar dat bleek toch algauw 5 km wandelen te zijn (waardoor ik vandaag boven de 40 km aantikte (wat niet de bedoeling was).

Maar #onderweg via die omweg leerde ik nog iets. Er stopte een vrachtwagen en een vriendelijke jongen uit Algiers (?) vroeg me of ik mee wilde rijden. Waar zijn we mee bezig in Nederland (en , België en )? Er klopt geen moer van het asielbeleid dat nu wordt voorgesteld. Dat is allemaal gebaseerd op vooroordelen en xenofobie!

Goed. Dat dus. Mijn route voerde me soms steil omhoog (en weer omlaag) en, oh ja, het regende vandaag eigenlijk de hele dag. En toch voelde ik me een stuk fitter dan gisteren. De tent staat en toen ik m’n pizza nog net voor sluitingstijd bestelde, moest ik ‘m buiten opeten. Geen nood: 50 meter verder stond een afgedankte stoel onder een afdakje voor me klaar. Wat kan een pizza toch lekker zijn als je een hele dag gelopen hebt!

A demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 41,45 km
#Hoogtemeters: 383 m

Datum: 7 mei 2024

Vandaag liep ik van Montbrison naar Saint-Bonnet-le-Château. En ik dacht terug aan de post van gisteren. Ik had het over het Hebreeuwse denken van het antwoorden. Ik leerde dat kennen bij Levinas en Buber, maar recent las ik ook weer eens een boek van Jonathan Sacks.

Nietzsche moest daar niets van hebben. Hij noemde dat een slavenmoraal. Nee, zei hij: de heren moeten het weer voor het zeggen krijgen; desnoods ten koste van een ander. We zien vandaag in de uitwassen van dat nihilisme (bijv. In het neo-liberalisme) wat daar van terecht komt: een onrechtvaardige en daardoor intens ontevreden maatschappij. Want het is nooit genoeg voor degenen die al hebben.

En ook Wilders heeft er niets van begrepen; met z’n Joodse en christelijke waarden. Ja: als wij maar aan onze trekken komen. Maar dat is niet de rechtvaardigheid die Jezus verkondigde en die je terugziet in het Hebreeuwse denken. Daar gaat het niet over jou, maar over de ander die een beroep op jou kan doen! En het antwoord dat die ander terug moet naar z’n eigen land? Dat was niet het antwoord dat Jezus voor ogen stond. En het past van geen kanten bij de Joodse waarden, zoals Wilders die noemt!

Ondertussen sleepte ik mijn rugzak als een Sysifus naar boven en naar beneden, was ik weer eens op 1.000 meter hoogte en maakte ik daarvoor 1.000 hoogtemeters. Maar ik had een doel, want in St Bonnet wachtte een hotelkamer op me.

Het was wisselvallig weer met af en toe een buitje. Af en toe schoof in de verte een regengordijn voorbij, maar veel vaker scheen de zon.

Toch merkte ik aan alles dat ik vermoeid raakte. En ja hoor. Ik weet niet meer hoe het kwam, maar ik struikelde over een touw en daar lag ik: als een torretje op z’n rugzak. Overeind komen met de rugzak lukte niet, dus dan maar ontkoppeld. Dat is dan weer het voordeel van zo’n zware rugzak: dat je niet op je gezicht en knieën terecht komt, maar veilig op je rug. ‘k Had het eigenlijk op moeten nemen …

Overigens is zo’n Frans stadje op dinsdag uitgestorven. Je kunt nergens wat eten of bestellen. Ach. Na zo’n dag harde (denk-)arbeid smaakt een gedroogde maaltijd (lekker licht!) met heet water erbij echt fantastisch.

En als je het wilt weten: die foto met dat kerkje in Saint-Thomas-en-Garde van bovenaf is nu al mijn favoriete foto van deze etappe.

A demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 31,32 km
#Hoogtemeters: 1.066 m

Datum: 8 mei 2024

“Waar denk je aan?”, vraagt Facebook je dan. En als je het opschrijft, denk je niet meer, maar heb je gedacht.

Genoeg gedacht dus en intellectueel gereflecteerd over Jezus en het Hebreeuwse denken. Want vandaag stond ik in de Collégiale (de kerk in Saint-Bonnet-le-Château) in met het kruis dat Jezus droeg. Zo zette hij dus dingen recht! En na al dat intellectuele geleuter over Nietzsche raakte me dat ineens diep.

Beneden was ik al met de dood in aanraking geweest. Want wat wij doen op 4 mei om 20:00, doen de Fransen op 8 mei: dan denken ze aan hun doden. En omdat dit een ’feestdag’ is, was St-Bonnet vanmiddag en vanavond opnieuw uitgestorven; geen winkel of restaurant open. Dat werd kauwen op het van gisteren dat ik uit voorzorg altijd op voorraad heb (door schade en schande wijs geworden ). En er was gelukkig nog een cafeetje open waar ik nog een Café Americain kon bestellen.

Boven die dampende kop koffie mijmerde ik wat over mijn #camino. Waarom heb ik er al die ontberingen voor over? Waarom sleep ik toch altijd die rugzak maar weer met me mee; heuvel of bergje op en weer af? Je zou het een hardvochtige vorm van mentale detox kunnen noemen.

Het voelt in ieder geval als een jaarlijkse bevrijding van de stress die ik steeds langer van me weg weet te houden, maar waarmee ik op de lange duur toch altijd weer verstrengeld raak. En ik weet waar dat aan ligt. Telkens sluipt het er weer in; dat de wereld niet zonder mij kan; dat ik het weer zelf moet doen; omdat anderen het laten liggen.

En hier in Frankrijk kom ik er dan #onderweg achter hoe vriendelijk de mensen zijn en hoe welwillend. Hier in Frankrijk kom ik er dan achter dat de wereld zonder mij ook wel verder gaat. En op mijn pelgrimsroute bedenk ik me hoeveel bewogen mensen er wel niet nodig zijn om die pelgrimswegen te behouden, Camino-stickers te plakken op de plekken waar je zou kunnen verdwalen en borden neer te zetten om je te laten merken dat je er als pelgrim toe doet voor hen. Dat dus. En waarom sluit ik dan toch telkens weer mijn voor de werkelijkheid op mijn werk die echt niet anders is? Ik weet het niet! Maar ik werk eraan!

Het was dus mijn rustdag; een dag voor de kleine was, rust voor de voeten, verkenning van een klein stadje, reflecteren en kritisch kijken naar mezelf en lekker verder lezen in het boek van Nick Cave. En ergens tussen die rust in bedacht ik me dat stress ook gewoon een verslaving is. En het grote nadeel van een verslaving is dat afkicken bijverschijnselen heeft. Vandaag merkte ik dat. Toen ik door het stadje zwierf voelde de rust als verveling totdat ik besefte dat die leegte ten diepste het missen was van stress. Toen pas kon rust rust zijn en begon ik ervan te genieten.

A demain.

Datum: 9 mei 2024

Vandaag kon het wat rustiger aan. De tocht van Saint-Bonnet-le-Château naar Pontempeyrat was ‘maar’ 22 km, hoewel de klimmetjes soms nog steeds heftig waren in het begin (tot 30%). Ik nam het er maar gewoon van en rustte 2 uur; wat leidde tot een gedicht. Eindelijk!

Maar aan dat poëtische verhaal ging ‘s morgens nog wel wat denkwerk vooraf. Een paar weken geleden las ik ‘Great Partnership’ van Jonathan Sacks (waar ik eerder deze week al naar verwees; een Hebreeuws denker van deze tijd).

Sacks gaat verder waar Heidegger het laat bij geworpenheid: we worden niet alleen geboren in een wereld die al veel langer bestaat, maar laten die wereld ook weer achter ons als we dood gaan. En waar de moraal van vandaag uitgaat van ‘what’s in it voor me’, pleit Sacks ervoor om de vraag te stellen wat je tot vandaag hebt bijgedragen aan die wereld; niet om er je stempel op te willen drukken, maar gewoon: wat heb jij bijgedragen aan de wereld die straks zonder jou weer verder gaat?

Daar kouwde ik dus op en ik schreef er een gedicht over. Daarna liep ik weer verder van dorpje naar stadje en omhoog en weer omlaag; over glibberige paadjes, door het gras over de weg en in de scheve karresporen waar Frankrijk zo rijk aan is. En ik genoot; van het zonnetje, van de omgeving en van de stille rust in mezelf.

In Pontempeyrat werd ik met open armen ontvangen, er kwam eten op tafel en ik las het boek van Nick Cave uit. Dat boeek heeft veel indrukken bij md achter gelaten, waar ik nog over na moet denken. ik bleek in ieder geval mijn afkeer van het cynische nihilisme met hem te delen. Ik denk dat ik er daarom zo uitgebreid over schreef.

Ik noem het een dag. En na het gedicht wens ik je a demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 22,46 km
#Hoogtemeters: 415 m

Datum: 10 mei 2024

Na het gedicht van gisteren, schreef ik vandaag nog zo’n poëtisch verhaal.

Ik was onderweg van Pontempeyrat naar Saint-Paulien en bedacht me dat de planning van morgen waanzin was. Als ik een beetje een normale overstaptijd wil hebben in Lyon, dan moet ik 4:00u weg zijn hier. Dat had ik in het vlakke Holland anders bedacht. Het duurde daarna nog wel even, voordat ik toegaf dat een taxi een beter idee zou zijn. Dit jaar kom ik dus nog niet wandelend in Le-Puy-en-Velay, maar het vergroot de kans dat ik morgenavond nog thuis kan komen.

Ik was blijkbaar zo in de war dat ik zelfs met GPS het spoor bijster raakte. Om weer en route te komen, liep ik steil naar boven, liet ik me niet ontmoedigen door stekels en prikkeldraad, nam ik alsnog het spoor en eindigde ik mijn klimwerk steil omhoog op een reguliere weg. Dat moet je niet te vaak doen op een dag!

Want daarna kwam het denken pas weer op gang. Ooit schreef Emmanuel Levinas het boek ‘Autrement q’etre’ (vertaald als ‘Anders dan zijn). In dat boek bekritiseert Levinas Descartes die schreef dat ik ben, omdat ik denk. Ik ben niet, omdat ik denk, maar omdat ik antwoord, zegt Levinas. Ik besta, omdat ik liefheb. In de betekenis van het Hebreeuwse henenji voor zijn klinkt dat veel beter door: ik ben beschikbaar.

Maar hoe lyrisch ik ook kan zijn over Levinas, toch mis ik iets in zijn Hebreeuwse denken. Ik mis iets wat ik bij Henri Nouwen wel gevonden heb. In steeds andere woorden zegt deze christelijke denker dat het er niet om gaat wat ik doe, om wat ik heb of om wat (ik denk dat) andere mensen daarvan vinden. Het gaat erom wie ik ben. Maar wie ben ik dan? Ja: ik heb lief. Maar ik ben vooral zelf ook geliefd en alleen daarom kan ik de moed opbrengen om beschikbaar te zijn. Nouwen kon dat zo ontroerend kwetsbaar, maar ook gepassioneerd zeggen in z’n preken (nog steeds te vinden op internet): “You are the beloved one!”. Toen ik ruim tien jaar geleden overspannen thuis zat, heeft die tekst me gered.

Overigens zat de rugzak vandaag voor het eerst weer als gegoten. Dat is altijd even zoeken. Maar zoals je in de foto’s ziet kwam ik vandaag voor het eerst nauwelijks bewoonde wereld tegen. Dus ‘genoot’ ik van een paar centimeter droog brood van gisteren en leefde en liep ik dus eigenlijk de hele dag op het ontbijt van vanmorgen. Blijkbaar kan dat als er geen eten is. Heel even dacht ik aan de bewoners van concentratiekampen die aan het einde van de oorlog lopend in dodenmarsen van hot naar her werden gesleept. Daar is dit op geen enkele manier mee te vergelijken, want vanavond stond er weer gewoon biefstuk op het menu.

Ik noem het een dag. A demain.

Alltrails: Route (gepland)
Strava: Route (gemeten)
Afstand: 31,87 km
#Hoogtemeters: 633 m

Datum: 11 mei 2024

Vanmorgen haalde een taxi mij stipt op tijd op bij het hotel. De chauffeur praatte honderduit (in het Frans; sans fin). En hoewel ik dacht dat mijn Frans slecht was, begreep ik redelijk (met natuurlijk de nodige misverstand loerend op hun kans) wat hij vertelde. Mensen (in Frankrijk) kunnen zo vriendelijk en behulpzaam zijn! Op het station begeleidde hij me zelfs naar het juiste spoor.

In Le-Puy-en-Velay stond de stoptrein al klaar. Ik heb de reis aan elkaar moeten plakken, want in de treinen vanaf Paris Gare du Nord naar Holland waren alle stoelen uitverkocht. Daarom reis ik vandaag vanaf Saint-Paulien via Le-Puy-en-Velay, Saint-Étienne, Paris Gare de Lyon (honderden kilometers in een paar uur), Paris-Roissy-Charles-de-Gaulle, Lille en Brussel naar Antwerpen. En daar haalt – heel lief – Jo-Anne me op. Want ‘s avonds na negen uur rijden er geen treinen meer naar Nederland.

Ik heb een goede week gehad. Ik had ruimte voor (veel) denkwerk. Stilte en rust daalde neer en ik voelde zonder stress. Er was ruimte voor hier en daar een gedicht en tussendoor stapte ik – zonder blaren! – stevig door. Ja, het regende de tweede en de derde dag en ik pakte mijn tent de vierde dag zeiknat in. Maar het deerde me niet en het deed geen afbreuk aan mijn totaalbeleving. Het hoort er allemaal bij; bij mijn #camino.

Grappig is dat overigens met (een andere, vreemde) taal. Gisteren bedacht ik me dat het Franse ‘le chemin’ wel wat weg heeft van het Spaanse ‘el camino’. En inderdaad: el #camino betekent het #pad. Ik loop dus gewoon mijn pad. Ik ben lekker #onderweg.

En toen gisteren mijn huig protesteerde tegen het droge brood van de dag ervoor, dacht ik associërend aan het gezegde ‘tegen heug en meug eten’. Het duurde even voordat ik meug verbond met maag. Zou het dan zo zijn dat wat ‘tegen je zin’ betekent, met huig en maag te maken heeft? Want met mijn huig verzette ook mijn maag zich tegen dat droge brood. Helaas: niet alles ligt voor de hand. Van oorsprong betekent ‘tegen heug en meug’ zoiets als ‘in strijd met lust en smaak’ (https://historiek.net/tegen-heug-en-meug…/107234/). Het had leuk geweest, maar inderdaad: geest en lichaam verzetten zich samen tegen dat stukje brood. Ik had me er dus overheen kunnen zetten.

Weet je overigens wat de betekenis is van Santiago; de stad waarnaar ik onderweg ben? Een paar jaar geleden viel bij mij het kwartje pas toen ik op een bordje Saint-Jacques-de-Compostelle (toen nog 2.000 km) zag staan. Santiago is gewoon een verkorte samenvoeging van ‘Heilige Jacobus’ (die daar begraven zou liggen).

Ik vind taal zo leuk! Ik mag er graag mee spelen. Maar het speelkwartier is voorbij. Maandag begint het gewone leven weer.

En er is een Hebreeuws gezegde dat stelt dat je spijt pas kunt vertrouwen, als het een volgende keer echt anders gaat. Ik heb veel nagedacht over wat ik bij kan dragen aan de wereld (en de mensen in die wereld). In de geest van het Hebreeuwse gezegde hoop ik dat ik die goede voornemens (met vallen en opstaan) waar kan maken. Want welke waarde levert het op als ik het denkwerk niet vertaal naar dagelijkse werkelijkheid?

Oui, c’est bon. Ça va bien!

Als de treinen op tijd rijden (als ik dus wegkom uit Frankrijk), was gisteren mijn laatste ‘a demain’. Vanaf vandaag is het weer tot morgen.

Ik zeg het eerlijk: daar hoort weemoed bij, want het was echt goed deze week.

Datum: 11 mei 2024

Nog eentje dan. Want ik was lang genoeg in Parijs en Lille (lees: ik had genoeg overstaptijd gepland) om beide steden nog even in te lopen, de stad op te snuiven (toch een beetje verslavend) en de Notre Dames te zien en de tweede even binnen te lopen. Wat is die Notre Dame de la Treille in Lille toch bijzonder en mooi. And guess what: omdat het geld op was, hebben ze de voorzijde afgewerkt met een doorzichtige wand met prachtig rozet. En de buitenkant? Nou, zoals je ziet stelt dat natuurlijk niets voor in vergelijking met z’n grote zus in Parijs!

Wie weet tot morgen.