Gifted

Inleiding

Afgelopen week zag ik de film Gifted van regisseur Marc Webb. Meestal ben ik snel uitgekeken op het assortiment van Netflix. Daarom gebruik ik het platform vooral om te ontspannen als ik te moe ben om te lezen. Maar daarna probeer ik er ook weer zo snel mogelijk aan te ontsnappen. Want Netflix werkt bij mij altijd weer als een verslavende fuik. De film Gifted was dan ook een aangename uitzondering op die regel.

Kort samengevat heeft Frank zich ontfermd over Mary, de geniale dochter van zijn geniale zus Diane. Als laatste wens deelde Diane haar verlangen met Frank: “Wil jij mijn dochter opvoeden als een normaal mens?”. En na haar zelfmoord* probeert hij dat. Maar daarmee heeft hij gerekend bui­ten zijn moeder. Die buitte de genialiteit van haar dochter en zijn zus destijds ook al als one-issue-opvoeding uit. En precies zij wil dat nu met geld en macht ook weer botvieren op haar klein­dochter. Achter dat masker – zien we verderop in de film – projecteert ze slechts haar eigen teleurstelling op anderen. Maar ondertussen stapelt ze daarmee, als speelbal van haar eigen lot, ellende op ellende voor volgende generaties. Iemand moet dat toch doorbreken?

Wat boeide me in de film Gifted?

Je ziet: ik heb het niet zo op die moeder. Ik heb meer met haar zoon, met Frank. Hij doorbreekt dat patroon en ontfermt zich over zijn kleine, nukkige en schattige nichtje. Ik heb gehuild en gelachen, maar me vooral vereenzelvigd met Frank. In de woorden van Willem Jan Otten, ben ik de hoofdpersoon in bewogen. Ik bekeek de film door zijn ogen en werd bij wijze van spreken heel even Frank.

Wat me vooral raakte was dat ene, korte zinnetje van Frank, midden in de film. Als Frank weigert om Mary op een speciale school te plaatsen, vraagt iemand hem of hij dat wel zeker weet. “Dat weet ik niet”, zegt Frank dan, maar hij blijft bij zijn besluit!

En als een vriendin (de leerkracht van Mary) hem vraagt wat zijn grootste angst is, antwoordt hij heel eenvoudig. “Ik ben bang dat ik het verkeerd doe, als het gaat om de opvoeding van Mary”. Ik mag die Frank wel! Hij heeft iets en dat blijft zo tot het einde van de film. Zelfs als hij zijn moeder raakt in de diepste diepte van haar ziel, blijft hij sympathiek. Zelfs als hij daarvoor de woorden van zijn zus misbruikt die zijn moeder nooit had mogen horen, kan dat door de beugel; hoewel je daar even over twijfelt. Ja: op dat moment is hij gemeen; intens gemeen! Maar hij gebruikt die laatste woorden van zijn zus om zijn nichtje los te weken uit de klauwen van zijn moeder. En dat neemt me voor hem in.

Boomers, xoomers en zoomers in de film Gifted

De clou van het verhaal (of Frank met zijn gelijk ook gelijk krijgt) laat ik even in het midden liggen. Het is de moeite waarde om de film daarvoor zelf (nog eens) terug te kijken. Die clou is voor mij ook niet het belangrijkste element in dit prachtige verhaal. Er zit namelijk een veel belangrijker element in deze film, want wat is dat toch met die generatie? En deze keer heb ik het eens niet over de zoomers (gen-z of zelfs gen-α), maar over de boomers! Je weet wel: de listige uitvinders van het ‘Only Invented Here’-syndroom dat wij als xoomers massaal hebben gekopieerd. Waar bemoeien ze zich toch altijd mee? Is het dan echt zo moeilijk om volgende generaties los te laten, zodat ze eigen keuzes kunnen maken?

Natuurlijk weet ik dat het niet gemakkelijk is om je kinderen te laten gaan. En toch hoop ik dat ik bewaard blijf voor de rol die de moeder van Frank speelt. Tegen de stroom van mijn eigen ouders in heb ik eigen keuzes moeten maken en dat ging verre van vanzelf. Ik hoop dat ik die dwang voor mijn (klein-)kinderen kan doorbreken. Ik verlang ernaar om met hen mee te zwemmen. Zo hoort dat namelijk te gaan: dat zij een andere richting kiezen dan ik voor ogen had en heb. Elke dag opnieuw hoop ik vanuit dat besef van Frank te kunnen leven; omdat ik het ook niet weet. En vooralsnog merk ik dat dit met vallen en opstaan gaat. Maar wat weet ik er nou helemaal vanaf; van de uitdagingen waarmee zij vandaag worden geconfronteerd?

Een onzeker wereldbeeld

Het wereldbeeld van Frank staat haaks op dat van zijn moeder. Zijn wereldbeeld is gekleurd door fundamentele onzekerheid. Hij weet niet of God bestaat (en hoewel hij het ook niet durft te geloven, is weten voor Frank toch iets anders dan geloven). Hij weet ook niet of hij de juiste keuzes maakt. En als hij diep van binnen kijkt, is zijn grote angst dat hij de verkeerde keuzes maakt. Toch accepteert hij de gevolgen van wat hij doet. Hij voelt namelijk dat het zonder die keuzes ook niet kan.

Vanuit die fundamentele onzekerheid wil ik leven, maar ook handelen. Ik wil keuzes maken, waarvan ik niet zeker weet of het de juiste zijn. En ik wil mijn (klein-)kinderen die ruimte ook weer geven. Zeg maar practice what you preach. Maar ik wil ook instaan voor de gevolgen die dat heeft; voor mezelf en voor anderen. Net als Frank wil ik niet geloven in zekerheden, maar net als hij wil ik wel ergens voor staan.

En daarbij maak ik fouten. Van anderen in mijn eigen generatie leerde ik dat ik dat als (soms duur) leergeld mag zien. Dat leergeld gun ik ook aan anderen, zodat ze niet vanuit schuld, maar vanuit mogelijkheden leren leven. Ook zij mogen fouten maken en ook zij mogen daar net als ik van leren. Ik hoop dat die houding de klap op de vuurpijl van mijn opvoeding mag zijn. Ik verlang ernaar dat mijn (klein-)kinderen zich gesteund vrij zullen voelen.

Een life-changing event in mijn eigen leven

Van m’n eigen ouders hoefde ik het wat dat betreft niet te verwachten. Dat herken ik bij Frank en Diane: dat ze het ook niet van hun moeder moesten hebben. Ik bleek wel te kunnen vertrouwen op mijn eigen docent die ik na 10 jaar weer tegenkwam. Mijn studie was al jaren eerder in het slop geraakt en mijn ouders schaamden zich ervoor. Maar hij niet. Hij blies me omver, toen hij mijn naam nog bleek te kennen en verder vroeg. Op dat cruciale moment in mijn loopbaan stelde hij 3 uur van zijn kostbare tijd beschikbaar aan mij. En die tijd was voor mij life-changing. Binnen een paar maanden rondde ik mijn studie af. En dat bleek door zijn zetje helemaal niet zo moeilijk te zijn als dat ik in mijn naarste dromen had vermoed.

Wat leer ik van Frank in de film Gifted over mijn rol in het onderwijs?

Dat moment – toen hij mijn naam nog kende – is bepalend geworden voor mijn verdere loopbaan. Mijn serieuze carrière begon in het onderwijs en lijkt daar ook enthousiast te eindigen. Voor mij gaat het bij onderwijs overigens niet primair om de inhoud. Natuurlijk leiden we bij HBO-ICT geen HRM-professionals op. En natuurlijk hebben ICT-professionals specifieke kennis nodig en moeten zij dingen kunnen. Maar sinds corona zou de ziel van het onderwijs zonder die life-changing momenten voor ‘mijn’ studenten mij als een gapend gat aanstaren. Ik weet ook niet hoe het precies moet. Maar ik kan en wil wel op cruciale momenten van betekenis zijn voor hen. Dat was wat me echt raakte in de film Gifted: dat Frank echt iets voor Mary betekende; dat ze niet zonder hem kon!

Dat! Ik wil betekenen voor mijn studenten wat die ene docent bij de TU Delft destijds voor mij betekende. Ik zie ze worstelen en weer boven komen. En er zijn studenten die mij daarvoor helemaal niet nodig hebben. Maar als dat wel zo is, wil ik er zijn; precies op het juiste moment! En diep van binnen hoop ik dat ik hen dan weer los kan laten. Want ze verlangen niet alleen naar die cruciale life-changing momenten. Hun diepste verlangen gaat over vrijheid. En daarbij blijk ik hen maar al te vaak in de weg te lopen.

Waar verlang ik naar na het bekijken van de film Gifted?

Ik herken me graag in Frank, maar ik kan nog veel van hem leren. Die diepste angst – dat ik het verkeerd doe – probeer ik nog wel eens weg te drukken. Misschien is dat wel wat me echt raakt in de film Gifted. In die film ontmoet ik een mens die dat niet doet. Ik bewonder Frank om zijn eerlijke kwetsbaarheid. Hij twijfelt, maar houdt vast aan de keuzes die hij maakt. En hij is bereid om de gevolgen te dragen van wat hij doet. Ik verlang ernaar dat anderen in mij zien wat ik zag in Frank. En heel diep van binnen hoop ik dat ze dat ook bij anderen vinden. Want ik ben niet onmisbaar en ik wil dat ook niet zijn voor hen.

* Denk jij aan zelfdoding? Stichting 113 Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag bereikbaar, 7 dagen per week. Bel 113 of 0800-0113 (gratis), of chat anoniem via de website 113.nl.