Column – Niet #NLkiest, maar #NLverliest
#NLverliest! En toch klonk gisterenavond bij de VVD volgens de één ‘I Used to Rule the World’ van Coldplay. Maar citerend uit dat lied klonk het bij André Rouvoet toch anders: ‘Never an honest word, that was when I ruled the world’.
Wat is er gebeurd met Nederland? Voor elk in mijn ogen weldenkend mens ging het natuurlijk 2 jaar geleden al mis; toen de PVV op basis van populistische thema’s steeg van 9 naar 24 zetels. Volgens mij was dat gisteren dan ook het enige lichtpuntje van de avond: dat de PVV toen nog terug zou vallen van 24 naar 13 zetels (ondertussen vrijwel definitief bijgesteld naar 15 zetels; nog steeds een memorabel verlies van 9 zetels); geen beter vermaak dan leedvermaak; ik geef het gelijk toe. Maar dat een verliezer als Jolande Sap dat aangrijpt om haar eigen verlies te maskeren (‘we hebben ook iets te vieren vanavond; de PVV wordt bijna gehalveerd’) kenmerkt in mijn ogen de politieke arena van #NLkiest van gisteren en #NLverliest vandaag.
Een paar verliezen op een rij:
- Hoewel ik niet precies weet hoe je dat goed en integer vorm kunt geven (er zijn voorbeelden van!), ben ik voorstander van christelijke politiek. Als je de Bijbel goed leest (toegegeven: dat gaat niet vanzelf en voor je het weet, zit je er finaal naast), kun je daar conclusies aan verbinden die heilzaam zijn voor iedere burger. Sterker nog: als burgers tekortschieten door christelijke politiek (of ze nu werken, werkeloos of oud zijn of vanwege ziekte niet kunnen werken), moet wel sprake zijn van een onjuiste interpretatie van de Bijbel. CU en SGP (van de laatste ben ik geen voorstander) blijven qua omvang vrijwel gelijk en worden daardoor waarschijnlijk geen factor van betekenis. Het CDA is in mijn ogen het spoor nogal bijster. In een Faust-achtige setting heeft zij haar ziel destijds verkocht aan Geert en dat heeft haar windeieren gelegd. Als je de koers kwijtraakt in de Nederlandse politiek, wordt je daarvoor – terecht – genadeloos afgestraft. Ondertussen betekent dat wel dat het vanuit de hoek van de christelijke partijen nogal stil zal zijn de komende jaren. Hoewel ik voor genade normaal gesproken elders aanklop, zijn we de komende jaren voor een sociaal en menselijk geluid daardoor overgeleverd aan de genade van een politieke coalitie; waarbij de genade van de VVD – ben ik bang – nogal nadelig uit zal pakken voor wat we de afgelopen eeuwen in toen nog ‘christelijk’ Nederland hebben bereikt op sociaal gebied.
- En dan de VVD, die adverteert met ‘werkend Nederland verdient belastingverlaging’. Even afgezien van het (ir)realisme van die slogan, erger ik me aan zo’n asociale uitspraak. Alsof alleen werkend Nederland daar recht op heeft! De broekriem zal strakker moeten de komende jaren; niemand zal dat ontkennen; meer werkeloosheid; minder winst. Uit wiens zak wil de VVD dat cadeautje voor werkend Nederland gaan betalen? Uit andere zakken; dat zal duidelijk zijn; maar van wie? Uit de pensioenpot? Of moet de WW omlaag? Of misschien – nogal populistisch ingestoken – minder solidariteit met Griekenland, Italië, Spanje en Portugal en ontwikkelingshulp? Ah, nog meer druk op de WIA, zodat je in Nederland helemaal niet ziek meer kunt zijn, zonder in de bijstand te donderen! Dat vind ik het grootste verlies van gisterenavond: dat de VVD de grootste is geworden van Nederland.
- Nog zo’n verlies: waar heeft NL eigenlijk voor gekozen? Waar heeft NL zijn keuzes op gebaseerd? Hoewel de diepgang van de vooraf bedachte oneliners nogal te wensen overliet (zal dat ooit anders zijn geweest?), zou ik daarmee hebben kunnen leven. En gelukkig heeft NL zich deze keer niet in laten pakken door de populistische oneliners die Geert ten beste gaf door standaard door een andere politicus (het liefst de PM van NL) heen te schreeuwen. Deze keer ging het bij Geert niet om integratie van allochtonen (dat lijkt niet meer tot het politiek (in)correcte vocabulaire te behoren in Nederland), maar over Polen (de bewoners van dat land die ons land zouden vervuilen) en Griekenland. Ach, een zondebok is tenslotte snel gevonden, maar NL had er dit jaar meer moeite mee om zich in die zondebokken te herkennen. Nogmaals: dat NL heeft gekozen op basis van nogal oppervlakkige, maar vooraf goed doordachte oneliners, daar zou ik mee hebben kunnen leven. Maar de laatste dagen is toch vooral duidelijk geworden dat vrijwel alle partijen (de één meer dan de ander) hebben geleden onder de strijd van de alfa-mannetjes om het beste plekje op de apenrots. Mijn desinteresse in politiek Nederland is er alleen maar groter door geworden.
- Maar nu is beslist dat Rutte of Samson (er kan er maar één op het beste plekje zitten!) de komende jaren premier wordt van Nederland, nu gaat het echte spel beginnen. Op z’n Hollands zullen de politici (onder)handelen over de second beste plekjes op de rots en daarbij zal het ook over de inhoud moeten gaan. Mogelijk helpt het CDA de VVD en PvdA daarbij toch nog aan een politieke meerderheid (D66 heeft daarvoor vanuit het verleden – gelukkig – te weinig credits in de Eerste Kamer opgebouwd) en blijft de schade beperkt vanwege het toch nog sociale gezicht van de nieuwe keuzes die worden gemaakt. Mogelijk blijft het verlies hierdoor te overzien.
Voor mij heeft #NLverliest dus niet te maken met de marginalisering van christelijke partijen. Laat me daarbij over één ding heel duidelijk zijn: ik hoop dat de nieuwe coalitie de christelijke politiek niet met gelijke munt terugbetaalt. De christelijke verworvenheden zijn ook niet altijd even integer tot stand gekomen en worden soms ook niet altijd even integer in stand gehouden.
Als een nieuwe coalitie besluit om die verworvenheden versneld af te schaffen (nu de christelijke partijen geen rol van betekenis meer zullen spelen de komende jaren) sta ik niet meteen klaar om dat als anti-christelijk te bestempelen. Integendeel: ik zou het best begrijpen als Diederik en Mark dat in hun achterkamertjes op de agenda zetten. Ik zou het niet prettig vinden, als ik voor bijzonder onderwijs (veel) meer zou moeten betalen, maar laten we wel eerlijk zijn: die scholen hebben het zich – uitzonderingen daar gelaten – wel erg gemakkelijk gemaakt en laten de openbare scholen de troep opruimen van onze multiculturele samenleving. Ik noem zomaar een voorbeeld.
Nee; #NLverliest heeft voor mij te maken met de teloorgang van bijbelse principes die heilzaam zijn voor iedereen. Dat gun ik iedereen! #NLverliest zou daarom ook best nog #NLwint kunnen worden als christenen ook daar hun verantwoordelijkheid zouden nemen; veel breder dan alleen op de typisch ‘christelijke’ thema’s als euthanasie en abortus; hoe belangrijk wij die thema’s misschien ook mogen vinden. Zoals Rutte/Samson straks over hun eigen schaduw heen moeten stappen om samen te kunnen werken, zo zou het christenen – ook in de politiek – niet misstaan als ze hun thematiek afstemmen op de echte problemen van vandaag.
Voor mij kunnen we daarbij niet om abortus en euthanasie heen, maar sociale gelijkwaardigheid met vangnet, onderwijs, geborgenheid, een gevoel van veiligheid en respect (!) voor iedereen zouden op een christelijke agenda van mij net zoveel prioriteit mogen krijgen. Het is verleidelijk om zelfs dat in de politieke arena dogmatisch aan te kleden. Dat hoeft niet. Sociale gerechtigheid gebeurt namelijk – als wij dat willen tenminste – op straat, op school, op je werk en ook in de kerk. Als dat gebeurt, kan politiek Den Haag hoog of laag springen. Maar als vanzelf wordt die politieke generatie dan weggestemd en kan Nederland het tolerante Nederland weer worden waar het vroeger zo bekend om stond.
Vorig bericht
Volgend bericht
Karel, allereerst: wat een fantastische pot Helaas Pindakaas!
Daarnaast mijn absolute waardering voor je christelijke inborst. Hoewel er niet zoiets is (of: zou moeten zijn) als ‘christelijke politiek’, is daar wel de ‘christelijke christen’. Dat is iemand die geeft om zwakken en meeleeft met de armen en de zieken, sterker nog, daar ruimhartig aan geeft en hen ondersteunt. ‘Christelijk’ is een persoonlijk bijvoeglijk naamwoord en met plezier plak ik’m voor jouw naam.
Tot zover het positieve deel van mijn reactie 😉
Want, om maar met het belangrijkste onderdeel te beginnen, ‘christelijk’ is niet een woordje dat we zomaar overal voor kunnen plakken. Christelijke voetbalvereniging, christelijke literatuur, christelijke vakbond, christelijk sociaal of christelijke politiek. Er is niet zoiets als christelijk voetballen. Fair en eerlijk spelen is niet per se een christelijke waarde. De KNVB vindt dat zelfs de ware aard van het voetbal. En vele niet-christelijke voetballers streven het na! Uiteraard kun je wel als christen voetballen. Zoals je als christen naar je werk gaat, en als christen buurman bent. Een persoon kan christelijk zijn, buiten de kerk om is er geen enkele organisatie of instituut christelijk. Jezus heeft slechts één instelling gesticht en dat is de kerk. Zijn kerk. Zijn opdracht was het evangelie te verkondigen en mensen te dopen en te onderwijzen. Nooit kwam de opdracht om via de politiek normen en waarden te verspreiden.
Het evangelie is een persoonlijke boodschap die maatschappelijke impact heeft door de manier waarop de gelovigen zich gedragen. Niet doordat de gelovigen anderen opdragen zich te gedragen zoals zij. Als anderen dit Jezus-volgen in de praktijk overnemen, dan komt dat allereerst doordat hij Jezus als verlosser aangenomen heeft.
We zien dan ook nergens in het NT dat christenen proberen een soort ‘christelijk’ bestuur te voeren. Er wordt opgeroepen om de overheid te gehoorzamen. Er wordt niks gezegd over het al dan niet christelijk regeren van een overheid. Als Paulus voor overheden staat dan spreekt hij de bestuurders aan op hun persoonlijk leven, niet op hun bewind.
Het christendom mag zeker een plek hebben in de maatschappij, en wel doordat christenen maatschappelijk actief zijn. (De moderne agnost die denkt dat de scheiding ‘kerk/staat’ hetzelfde is als een scheiding tussen geloof en maatschappij snapt er niks van). Maar christelijke politiek voeren? Dat kan niet. “Mijn koninkrijk is niet van deze wereld” zei Jezus. “Anders hadden mijn volgelingen er wel voor gevochten.”
Het was Jezus’ doel niet om hier op aarde de onomstreden christelijke moraal te planten door de leiding op te eisen. De mensen riepen erom! Hosanna! Maar daar kwam hij niet voor.
Jezus sprak mensen aan op hoe ze persoonlijk moesten leven. Hij sprak mensen aan op hun eigen verantwoordelijkheid. Hij spoorde hen aan om gul te geven.
Maar politiek voeren in zijn naam?
Het klinkt sympathiek, maar je moet dan wel beginnen met woorden in Jezus mond te leggen, want nergens in het evangelie geeft hij richtlijnen over hoe die politiek er dan wel niet uit moet zien. (Ook vertelt hij ons niet hoe we moeten ondernemen, bv.)
Veel christenen denken dat christelijke politiek dan maar gewoon moet worden geëxtrapoleerd uit het christen zijn. Christelijke politiek moet dan bestaan uit naastenliefde. Maar wat is politieke naastenliefde? Als de overheid geld geeft aan armen, is dat dan naastenliefde? En van wie dan?
De idee is: “Als ik stem op een partij die aan armen geeft dan doe ik aan naastenliefde”, maar is dat naastenliefde? Als je niet zelf geld aan de armen geeft, maar de overheid opdracht geeft dat in jouw naam te doen?
Anderen denken: “Ik ga in de politiek en hef belasting om aan armen te geven, dan doe ik aan naastenliefde.”
Maar is dat naastenliefde? Dat je het geld van de ander heft en dat aan de armen geeft?
Laat ik duidelijk zijn: ik ben voor een overheid die belasting heft om zwakken te ondersteunen! Maar dat noem ik geen naastenliefde maar gewoon goed bestuur. Naastenliefde is dat wat je zelf doet. En dat kun je niet uitbesteden en ook niet voor een ander doen. Sterker nog, deze goedbedoelde christelijke politiek zorgt er wellicht voor dat sommigen denken zelf geen naastenliefde meer te hoeven doen. ‘ik geef toch al via de belasting’ of ‘ze kunnen toch bij de overheid aankloppen’.
Laat ik duidelijk zijn: je kunt het de overheid niet aanrekenen dat mensen zo egoïstisch reageren. Ik stel het echter alleen om duidelijk te maken dat een ‘sociale overheid’ niks te maken heeft met naastenliefde. Net zomin als dat de ondernemer aan het eind van de maand een gift geeft aan zijn personeel. Dat is geen gift maar gewoon salaris.
Er zou zoiets kunnen zijn als Bijbelse politiek. Dan kun je de oudtestamentische wetten overnemen. Wetten die God enkel aan het volk Israël heeft gegeven, en nooit aan het volk Nederland. Maar goed, stel dat je het zo interpreteert alsof God dat wel zou hebben gedaan, dan zijn we er nog niet. Want dan zou je er niet in moeten gaan grasduinen. Dan zou het 1-op-1 gekopieerd moeten worden. Geen tittel en geen jota, remember! En er ook niets aan toevoegen! Dus we hebben geen auteursrecht meer, maar nog belangrijker, vrijwel de hele sociale zekerheid kunnen we dan direct afschaffen. Er blijft wel wat over, maar de oudtestamentische sociale zekerheid laat weinig over van het grote systeem dat we in Nederland hebben opgebouwd. Ik betaal (gelukkig) veel meer dan 10% aan de zorg voor mijn naaste. Maar ‘Christelijke politiek’ is voor ‘christelijke politici’ zeker niet politiek voeren naar de letter van de Bijbelse richtlijnen.
Maar dat beoogt dan ook geen enkele christen die christelijke politiek wil voeren. Nee, ze bedoelen allemaal dat ze in de geest van Christus politiek gaan bedrijven. Met alle respect gesproken, maar dat is niet heel anders dan in de geest van Pim. Het betekent gewoon dat persoonlijke politieke ideeën worden geprojecteerd op christus en dan vanuit zijn naam worden gepresenteerd. Het feit alleen al dat er net zoveel christelijk-politieke ideeën zijn als christelijke politici zegt al genoeg. Het is een schande en een gotspe. Blijf van zijn naam af! Hij is niet van jou, jij bent van hem.
In feite is beweren christelijke politiek te voeren hetzelfde als zeggen: “Jezus zou het zo gedaan hebben.” Maar wat Jezus werkelijk zei was: “Mijn koninkrijk is niet van deze wereld.” Jezus wilde de politiek niet in, hij wilde sterven voor zondaren. En hij wil dat deze zondaren zich bekeren en in liefde met hun naaste gaan leven.
Christelijke politiek is voor velen christelijk-sociale politiek. De overheid zorgt voor jouw naaste en daar betaal jij de overheid weer voor. Dan hoef je zelf (gelukkig?) geen contact meer met je naaste te hebben. De overheid verdeelt en verzamelt en geeft het geld. Dat hebben moderne christenen gewoon uitbesteed. Alsof de barmhartige samaritaan doorrijdt naar Jeruzalem en daar het bevoegd gezag op de hoogte brengt van waar het slachtoffer gevonden kan worden. Maar dat zei Jezus niet. Naasteliefde is niet iets politieks en mag dat ook nooit worden. Wie is mijn naaste? vroeg de farizeeër, wees zelf een naaste! zei Jezus. Hij zei er niet bij: “En zorg van overheidswege ervoor dat jouw naaste ook weer een naaste wordt, desnoods met fiscale dwang.”
Begrijp me goed, ik ben voor ons sociale stelsel! Ik ben voor een progressief belastingstelsel, ik ben voor een overheid die zwakken helpt. Allemaal goed, algemene genade, zo je wilt, maar onze christelijke opdracht begint pas daarna: wees zelf een naaste. De christelijke boodschap is hoe je je zelf beweegt in de maatschappij. Het is niet ‘hoe beweegt de maatschappij zich’.
Het is aardig om te zien dat Petrus in zijn brieven schrijft dat we als christen zo moeten leven dat we geen boosheid bij de ander opwekken. Als we lijden, dan om christus, en niet omdat we moordenaars of dieven zijn. Je kunt niet je naaste doodsteken en dan in de gevangenis zeggen dat je ‘lijdt om christus’. Open Doors komt niet op voor christelijke moordenaars. Maar wat zegt Petrus erbij? Dat je ook niet als bemoeial moet lijden! “Hey buurman, wilt u even niet uw auto op zondag wassen?”. Als de hele buurt dan een hekel aan je krijgt dan lijdt je niet om christus, maar gewoon omdat je een bemoeial bent. Aldus Petrus. En wat schetst onze verbazing? Als er iets is waarom niet-christenen tegenwoordig een hekel hebben aan christenen, dan is het wel omdat christenen moralistische bemoeials zijn geworden. Nota Bene! En niet alleen omdat we onze buren onze eigen (vaak farizeistische) regeltjes op willen leggen, maar ook nog via de overheid! Niet doen! Zegt Petrus. Jezus zegt dat we het stof van onze voeten moeten kloppen en naar het volgende dorp moeten gaan als mensen het evangelie niet willen geloven. Dat is toch heel iets anders dan proberen in het bestuur van dat dorp terecht te willen komen om op die manier i.i.g. het vermeende (geïnterpreteerde) morele deel van dat evangelie in het dorp uit te kunnen rollen.
Je kunt wel als christen politiek bedrijven. Zelf ben ik een christendemocraat. Als christen democratie bedrijven. Dat is zoiets als als christen je werk doen, voetballen, buurman zijn. Het mooie is dat ‘christelijke politici’ vaak worden gewaardeerd juist door hun christen zijn. Niet door hun ‘christelijke politiek’, maar door hun rust, vriendelijkheid, wijsheid. Van de Vlies en Schutte zijn daar mooie voorbeelden van. Als christen programmeur probeer ik zo wat uit te stralen. Niet door tussen de scriptregels door wat Bijbelteksten te programmeren. Dat laatste zou juist averechts werken.
Weet je wat er nu gebeurt? Christenen betalen belasting aan de politiek, de politiek geeft daarmee subsidie aan christelijke organisaties (YfC, The Mall), en vervolgens legt diezelfde politiek regels en voorwaarden op aan die organisaties! Neem dan de voedselbanken, een prachtig initiatief! Naastenliefde pur sang. Laten we hopen dat de overheid er ver weg van blijft. En dat christenen er veel in mogen blijven participeren.
Kortom: er is niet zoiets als ‘christelijke politiek’
– We worden er niet toe opgeroepen
– De christelijke lessen van het NT zijn aan ons persoon gericht
– Het complete pakket wetten en regels uit het OT zijn niet voor ons, en al zouden ze dat zijn dan zouden we er niks aan toe of af mogen doen
– We worden opgeroepen een licht te zijn, niet een bemoeial
– Naastenliefde is een persoonlijke opdracht, dat besteed je niet uit aan de politiek.
– Zijn koninkrijk is niet van deze wereld. Anders hadden zijn volgelingen er wel voor gevochten. Take the hint!
Straks komt Jezus terug, en ik geloof dat hij dan recht zal herstellen op aarde. Dan zal het vrede zijn.
Met alle respect voor christelijke politici, want het zijn geen slechte mensen, sterker nog, het zijn fijne, prettige, idealistische mensen die het beste voorhebben met het geloof, de kerk en het land. Echte christelijke christenen.
Maar ze lijken onbedoeld ook een beetje op Jacob. Ze zullen God wel alvast een beetje helpen met zijn belofte. We hoeven niet te wachten tot Christus komt om het Christelijke Rijk te stichten, we beginnen maar alvast.
Robert,
Het is me nogal wat; wat je allemaal – nogal stellig – heb opgeschreven. En ik zal maar meteen met de deur in huis vallen: ik proef hierin rationeel beargumenteerde zekerheden die ik best begrijp en ergens ook nog wel kan volgen, maar die ik niet mee voel. Daardoor snap ik je reactie waarschijnlijk niet; kan ik er niet mee uit de voeten.
Bovenstaande was als column bedoeld. Zo staat het er ook boven. In zo’n column probeer ik gedachten met elkaar te combineren en nadenkertjes mee te geven; waarop je dan weer zou kunnen reageren. Een column verschilt daardoor voor mij fundamenteel van een rationeel betoog. Mijn probleem is dus: hoe breng ik mijn stuk en jouw reactie daarop bij elkaar? En dat lukt me maar moeizaam. For me there’s a missing link.
Toch inhoudelijk reagerend op je stuk vind ik dat je de Bijbel nogal postmodern interpreteert als persoonlijke opdracht. Bijzonder vind ik daarbij dat je bijna categorisch en in mijn ogen zwart/wit weigert om het woordje christelijk te verbinden met de werkelijkheid, waarin wij werken, dansen en ja, ook iets vinden over het bedrijven van politiek.
Er lijkt ook wel een angst onder te liggen: laten we er vooral het woordje christelijk niet voor plakken, want wat zullen anderen daar wel niet van denken. De autowasserette op zondag vind ik daar een typisch voorbeeld van. Ik vind dat je de Bijbel zonder degelijke exegese wel erg ver doortrekt om handelen van broeders/zusters daarmee af te schrijven als bemoeial-erigheid. Ik vind dat nogal grote woorden.
Ik ben me er overigens niet van bewust dat ik me op die manier heb uitgedrukt. En met veel van wat je hierboven in voor mij grote woorden uitdrukt ben ik het waarschijnlijk eens. Sterker nog: veel van wat je zegt vind je als het goed is in andere woorden terug in mijn stuk.
Toch vind ik – anders dan jij hier betoogt – dat je christelijke politiek kunt bedrijven. En ik vind ook dat je het OT daarin niet letterlijk, maar wel degelijk in de geest kunt volgen. De geboden van God waren heilzaam voor Zijn volk en kunnen heilzaam zijn voor ons volk. En dat is wat ik onder christelijke politiek versta: dat een christelijke politicus de Bijbel als vertrekpunt kiest voor de beoordeling van politieke voorstellen en voor de voorstellen die hij/zij zelf voorlegt aan zijn collega’s. Dat zou vooruitlopen zijn op Christus’ Rijk als hij/zij het daarvan verwacht, maar je reactie lezend is dat niet jouw beeld van wat jij geen christelijke politici wilt noemen.
Nogmaals: ik vind het allemaal nogal zwart/wit wat je op hebt geschreven en ik kan er juist daarom maar moeizaam mee uit de voeten; temeer, omdat ik in minder grote woorden waarschijnlijk een eindweegs me je op zou kunnen wandelen; omdat ik jouw stellingen als vraag best eens met anderen of met jou zou willen bespreken; maar niet zo massief en onontkoombaar als jij het nu hebt opgeschreven.
Karel J.
Ken je deze? http://www.kerknieuws.nl/nieuws.asp?oId=23425
Erik,
Nee, dat document kende ik niet. Het bevestigt wel mijn beeld dat de VVD op de beleidsterreinen van Kerk in Actie (die ik ondersteun) een andere positie inneemt (wat ik het geval van ‘werkend Nederland verdient belastingverlaging’ asociaal noemde), dat het CDA geen uitgesproken rol voor de overheid ziet op die gebieden en dat de CU die rol wel ziet en dicht tegen Kerk in Actie aanligt. Dank je. Dat was een leerzaam document.
Karel J.